richtlijnen

Borstkankerzorg individueler met meer aandacht voor kwaliteit van leven

Samenvatting

In Nederland wordt jaarlijks bij ongeveer 15.000 vrouwen (en 120 mannen) de diagnose invasieve borstkanker gesteld en bij ongeveer 2.300 de diagnose in-situ-carcinoom. Borstkanker is in Nederland de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Richtlijnen met betrekking tot borstkanker bestaan al geruime tijd in ons land. In 2000 verscheen allereerst de richtlijn over screening en diagnostiek. Twee jaar later, in 2002, volgde de eerste landelijke multidisciplinaire richtlijn voor de behandeling van borstkanker. In 2008 zijn de screenings- en behandelingsrichtlijn samengevoegd. De laatste volledige revisie van de richtlijn vond in 2012 plaats. Door alle nieuwe inzichten is enkele jaren geleden op initiatief van de NIV en het NABON en met ondersteuning van IKNL een revisietraject in vier delen gestart. Het laatste deel is op dit moment in de commentaarfase, de overige drie zijn reeds gepubliceerd. De revisie is uitgevoerd door een werkgroep bestaande uit afgevaardigden van meerdere wetenschappelijke en beroepsverenigingen, het NABON en Borstkankervereniging Nederland.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2019;16:144–5)

Revisie van de richtlijn ‘Ileus bij patiënten met kanker in de palliatieve fase’

Samenvatting

De richtlijn ‘Ileus bij patiënten met kanker in de palliatieve fase’ is in 2018 herzien. De leden van de werkgroep zijn gemandateerd namens diverse wetenschappelijke, beroeps- en patiëntenverenigingen. Aan de hand van een knelpuntenanalyse zijn uitgangsvragen geformuleerd over chirurgie, stentplaatsing, maaghevel en medicamenteuze behandeling met octreotide en scopolaminebutyl. Deze uitgangsvragen zijn ‘evidence-based’ uitgewerkt. De andere onderdelen van de richtlijn zijn ‘consensus-based’ herzien. In dit artikel wordt een kort overzicht gegeven van de belangrijkste veranderingen en aanbevelingen van de richtlijn.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2018;15:302–5)

Van klassieke richtlijnen naar digitale beslisondersteuning: behandeladviezen anno 2018

Samenvatting

Hoe gebruikt een specialist de meest recent beschikbare kennis in zijn of haar behandeladviezen? En hoe worden alle richtlijnen up-to-date gehouden? Op vraag van en samen met pionierende medisch specialisten werkt Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) aan een efficiënte manier van onderhoud en implementatie van richtlijnen. Nieuwe behandelmogelijkheden voor steeds kleinere patiëntgroepen zijn beter te vatten in beslisbomen dan in klassieke richtlijnen. Beslisbomen kunnen daarom een belangrijke weergave zijn van richtlijnen. Digitale beslisondersteuning op basis van deze beslisbomen, genaamd ‘Oncoguide’, leidt op basis van patiënt- en tumorkenmerken naar passende behandelmogelijkheden. Deze behandeladviezen zijn ter ondersteuning van het multidisciplinair overleg (MDO) en gedeelde besluitvorming met de patiënt, waarin de context en voorkeuren van de patiënt worden meegewogen.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2018;15:189–93)

Screening op cardiovasculaire schade na hodgkinlymfoom; een van de richtlijnen voor nazorg van vijfjaarsoverlevenden van hodgkinlymfoom

Samenvatting

In 2016 is de nieuwe richtlijn ‘Screening op cardiovasculaire schade na hodgkinlymfoom’ verschenen. Dit is een van de richtlijnen die tot stand is gekomen in een landelijk samenwerkingsverband (het BETER-project) dat zich ten doel stelt om de nazorg voor patiënten behandeld voor hodgkinlymfoom (HL) als (jong)volwassene te standaardiseren en langetermijneffecten vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Dit artikel beschrijft de achtergrond van de richtlijn en de belangrijkste aanbevelingen voor de praktijk.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2018;15:101–5)

Richtlijn ‘Medisch-specialistische revalidatie bij oncologie’: modules voor kwetsbare (veelal) oudere patiënten met kanker

Samenvatting

Onlangs verschenen herziene en nieuwe modules bij de ‘evidence-based’ richtlijn ‘Oncologische revalidatie’. Bij de modulaire herziening is de naamgeving van de richtlijn ‘Oncologische revalidatie’ in overleg met Zorginstituut Nederland gewijzigd in ‘Medisch-specialistische revalidatie bij oncologie’. De richtlijn ‘Medisch-specialistische revalidatie bij oncologie’ beschrijft het proces van signalering en hoe tot goede verwijzing naar medisch-specialistische revalidatie bij oncologie te komen (www.oncoline.nl, Van de Berg en Velthuis 2017), aangevuld met informatie over voorspellende factoren voor een gezonde leefstijl. Daarnaast beschrijft de richtlijn de inhoud van de interdisciplinaire medisch-specialistische revalidatie tijdens en na de in opzet curatieve behandeling van kanker en in de palliatieve fase.

De groep kwetsbare, veelal oudere, patiënten met kanker viel tot op heden buiten de scope van de richtlijn. Onder kwetsbare patiënten verstaan wij mensen die door een opeenstapeling van, soms kleine, lichamelijke, psychische en/of sociale beperkingen vatbaarder zijn voor ernstige gezondheidsproblemen en een hogere kans op complicaties hebben tijdens en na kankerbehandeling. Verenso, de wetenschappelijke en beroepsvereniging van specialisten ouderengeneeskunde, heeft het voortouw genomen tot de ontwikkeling van twee modules specifiek voor kwetsbare (veelal oudere) patiënten met of behandeld voor kanker, over 1) het meest geschikte signaleringsinstrument voor het signaleren van problemen op somatisch, functioneel, psychisch en/of sociaal gebied en 2) de beschikbaarheid en geschiktheid van nazorg/revalidatiezorg.

De nieuwe modules over de signalering en nazorg en revalidatiezorg specifiek voor kwetsbare en (veelal) oudere patiënten met kanker adviseren:

1. De Lastmeter met aanvullingen ook voor kwetsbare, veelal oudere, patiënten met of behandeld voor kanker als het meest geschikte signaleringsinstrument voor problemen op somatisch, functioneel, psychisch en/of sociaal gebied.
2. Voor de meer kwetsbare groep, veelal oudere, patiënten met kanker, die onvoldoende in staat is om tijdens of na oncologische behandeling thuis te functioneren, de mogelijkheid om, aansluitend aan ziekenhuisopname, intramuraal te revalideren in een zorginstelling (voorheen verpleeghuis) voor geriatrische revalidatiezorg.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2018;15:54–9)

De nieuwste wijzigingen in de Nederlandse richtlijnen ‘Algemene en tumorspecifieke voedings- en dieetbehandeling bij kanker’

Samenvatting

De Nederlandse richtlijnen ‘Algemene en tumorspecifieke voedings- en dieetbehandeling bij kanker’ zijn in 2017 herzien. In het algemene deel zijn nieuwe inzichten beschreven voor voedingstoestand, screening en diagnose van ondervoeding, voedingsbehoefte en maatregelen, en voedingsinterventies met de indeling in ‘voeding conform berekende voedingsbehoefte’ en ‘comfortvoeding’. Het hoofdstuk beweging is volledig nieuw, omdat onderzoek steeds vaker uitwijst dat zowel een optimale voeding als voldoende lichamelijke activiteit een voorwaarde is om verlies van spiermassa zoveel mogelijk te beperken. Nieuw in het tumorspecifieke deel is de opzet van het jodiumbeperkte dieet, de update van de hygiënische voedingsrichtlijn en een hoofdstuk over voedingsproblematiek bij neuro-endocriene tumoren. Waar mogelijk zijn de voedingsinterventies ‘evidence-based’, echter het merendeel van de voedings- en dieetbehandelingsrichtlijnen bij kanker zijn geschreven vanuit ‘evidence-based practice’. Het doel van de richtlijnen is inzicht te geven in de huidige kennis over voeding bij kanker, de voedingsproblematiek en de mogelijkheden om via gerichte interventie goede voedingszorg te verlenen.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2017;14:275–8)

Richtlijn ‘Medisch specialistische revalidatie bij oncologie’: modulaire revisie 2017

Samenvatting

In 2011 verscheen de eerste versie van de ‘evidence-based’ richtlijn ‘Oncologische revalidatie’. Vanwege de ontwikkelingen sindsdien is de richtlijn in de periode 2014-2017 herzien op initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen (VRA). Bij de modulaire herziening is de naamgeving van de richtlijn ‘Oncologische revalidatie’ in overleg met Zorginstituut Nederland gewijzigd in ‘Medisch specialistische revalidatie bij oncologie’. De aanleiding hiervoor is het verschijnen van het rapport ‘Medisch-specialistische revalidatie: zorg zoals revalidatieartsen plegen te bieden’.

De richtlijn ‘Medisch specialistische revalidatie bij oncologie’ beschrijft het proces van signalering en verwijzing naar medisch specialistische revalidatie. Bij de herziening is medisch specialistische revalidatie bij oncologie gedefinieerd als een poliklinische interdisciplinaire medisch specialistische revalidatiebehandeling voor patiënten met kanker door een team van zorgprofessionals onder coördinatie van de revalidatiearts. Slechts 5–10% van de (ex-)patiënten met kanker zal gezien de ernst en complexiteit

van de klachten en (dreigende) beperkingen interdisciplinaire medisch specialistische revalidatiezorg nodig hebben. Daarnaast beschrijft de richtlijn de inhoud van de interdisciplinaire medisch specialistische revalidatie in de verschillende fasen van het oncologische diagnose-, behandelen nazorgtraject.

In deze modulaire herziening van de richtlijn zijn de uitgangsvragen over het intakeproces voorafgaand aan medisch specialistische revalidatie bij oncologie en de effectiviteit van revalidatie(-interventies) tijdens de in opzet curatieve behandeling van kanker ‘evidence-based’ gereviseerd. Voor de uitgangsvraag over signalering van klachten en goede verwijzing naar medisch specialistische revalidatie bij oncologie wordt verwezen naar het wetenschappelijke bewijs uit de richtlijn ‘Detecteren behoefte psychosociale zorg’ (2017). Twee nieuwe ‘evidence-based’ modules zijn ontwikkeld: een over voorspellende factoren voor een gezonde leefstijl en een over ondersteuning/adviezen/(verpleegkundige) interventies gericht op arbeid.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2017;14:231–6)