overzichtsartikelen

Voeding en beweging na borstkanker

Samenvatting

Voeding en beweging dragen in belangrijke mate bij aan het voorkomen van (borst)kanker. Dit artikel richt zich op de rol van voeding en beweging na borstkanker. Tijdens de behandeling van borstkanker treden bij veel patiënten gewichtstoename en ongunstige veranderingen van lichaamssamenstelling op; deze veranderingen zetten vaak verder door na de behandeling. Overgewicht is geassocieerd met slechtere overlevingskansen en grotere kans op comorbiditeit. Er zijn aanwijzingen dat gewichtsverlies en voldoende lichaamsbeweging het risico op terugkeer van borstkanker en overlijden aan borstkanker verlagen. Het is niet duidelijk of een gezond voedingspatroon het risico op terugkeer van borstkanker verlaagd. Alcoholgebruik van borstkankerpatiënten is onderwerp van discussie, omdat het mogelijk het risico op terugkeer van de ziekte verhoogd, maar het risico op hart- en vaatziekten verlaagd. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen om gebruik van voedingssupplementen of fyto-oestrogenen aan te raden voor vrouwen die borstkanker hebben gehad.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2012;9:256–61)

Kanker, trombose en de behandeling van trombose bij kankerpatiënten

Samenvatting

Reeds lang geleden werd ontdekt dat er een verband bestaat tussen kanker en trombose. Trombose kan het eerste symptoom zijn van een kwaadaardige aandoening en treedt spontaan op bij ongeveer 10% van de patiënten met kanker. Bij sommige vormen van kanker is dit percentage aanzienlijk hoger. Omgekeerd ontwikkelen kankerpatiënten vaker trombose dan patiënten met een niet-maligne aandoening of gezonde personen. Trombose bij kankerpatiënten gaat gepaard met een slechte prognose, wat er op duidt dat lokale of systemische hypercoagulabiliteit de groei en metastasering van tumorcellen bevordert. Ondanks het feit dat veel kankerpatiënten (tot wel 80%) een abnormaal stollingsprofiel hebben, is de precieze samenhang tussen kanker en trombose en het mechanisme verantwoordelijk voor kankergerelateerde trombose nog steeds niet opgehelderd. Naast deze idiopathische veneuze trombose bij kanker, blijken kankerpatiënten tijdens behandeling met onder andere cytostatica, maar ook kankerpatiënten bij wie een hoge veneuze catheter is geplaatst voor toediening van medicamenten, ook veel vaker trombose te ontwikkelen dan kankerpatiënten die geen chemotherapie ondergaan of die geen katheter hebben. In 2007 heeft een richtlijnencommissie/panel van de ‘American Society of Clinical Oncology’ een aantal aanbevelingen geformuleerd betreffende het profylactisch toedienen van antistolling aan kankerpatiënten. Dit overzichtsartikel beschrijft de relatie tussen kanker en trombose en de therapeutische, dan wel preventieve behandeling van trombose bij kankerpatiënten.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2012;9:194–9)

Hoog kankerrisico en verhoogde mortaliteit bij patiënten met het syndroom van Peutz-Jeghers

Samenvatting

Het peutz-jeghers-syndroom (PJS) is een zeldzaam autosomaal dominant overervend syndroom, geassocieerd met een verhoogd kankerrisico. Omdat wisselende kankerrisico’s zijn gerapporteerd en gegevens over mortaliteit ontbreken, hebben wij een literatuurstudie verricht en het kankerrisico en de mortaliteit onderzocht in een groot cohort van 133 Nederlandse PJS-patiënten. De literatuurstudie toonde gerapporteerde cumulatieve kankerrisico’s variërend van 37 tot 93% en relatieve kankerrisico’s van 9,9 tot 18 maal verhoogd in vergelijking met de algemene bevolking. In de cohortstudie werden 133 PJS-patiënten geïncludeerd (48% mannen) uit 54 families (5.004 persoonsjaren follow-up). Bij 42 van deze 133 patiënten werden in totaal 49 maligniteiten gediagnosticeerd, waaronder 25 tumoren in het maag-darmkanaal, op een mediane leeftijd van 42 (‘range’ 15–76) jaar bij de eerste tumor. Het cumulatieve kankerrisico was 20% op de leeftijd van 40 jaar, oplopend naar 76% het 70^e jaar. Cumulatieve risico’s waren hoger voor vrouwen dan voor mannen (p=0,005). Het relatieve kankerrisico bij PJS-patiënten bleek duidelijk verhoogd ten opzichte van de algemene bevolking (hazardratio (HR) 8,96; 95%-betrouwbaarheidsinterval (BI) 6,46–12,42), met een hoger relatief kankerrisico voor vrouwen (HR 20,4; 95%-BI 13,4–31,0) dan voor mannen met het syndroom (HR 4,76; 95%-BI 2,82–8,04). Tweeënveertig patiënten overleden op een mediane leeftijd van 45 jaar, waarvan 28 aan de gevolgen van kanker (67%). De mortaliteit bleek duidelijk verhoogd ten opzichte van de algemene bevolking (HR 3,50; 95%-BI 2,57–4,75). Concluderend hebben PJS-patiënten al op jonge leeftijd een fors verhoogd risico op het ontwikkelen van kanker, leidend tot een verhoogde mortaliteit ten opzichte van de algemene bevolking. Deze resultaten rechtvaardigen surveillance om kanker in een vroeg stadium op te sporen om zo de overleving te verbeteren. Op basis van de gevonden resultaten is een surveillanceadvies geformuleerd voor Nederlandse PJS-patiënten. Het effect van een dergelijk surveillanceadvies zal in de toekomst moeten worden geëvalueerd.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2012;9:200–10)

Kleine vlek met grote gevolgen

(NED TIJDSCHR ONCOL 2012;9:155–6)

Frequentie van melanoommetastase zonder primaire lokalisatie

Samenvatting

In 5–10% van de gevallen presenteert een melanoom zich als metastase zonder bekende primaire tumor. Dit kan te maken hebben met een melanoom dat niet als zodanig is herkend en waarbij geen pathologieonderzoek is verricht. Dit lijkt de belangrijkste oorzaak. Ook kan het komen door regressie van het primaire melanoom of een histologisch gemiste diagnose. Als laatste kan er sprake zijn van een reeds bij presentatie gemetastaseerd maligne melanoom. In Nederland betreft het bijna 150 gevallen per jaar. Bij op zijn minst een deel van de patiënten hadden deze metastasen kunnen worden voorkomen als er, na pathologieonderzoek van de primaire huidlaesie, verdere stadiëring door middel van een schildwachtklierprocedure en nabehandeling met re-excisie had plaatsgevonden. Behandeling van gepigmenteerde huidlaesies met stikstof of cauterisatie dient dan ook te worden afgeraden en geëxcideerd weefsel dient te worden ingestuurd voor pathologieonderzoek.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2012;9:157–61)

Endocriene chirurgie

Samenvatting

Tumoren van hormoonvormende organen, zoals de schildklier, bijnier en alvleesklier, en tumoren met hormoonproductie zijn de kern van de endocriene chirurgie. De chirurgische behandeling van deze afwijkingen vereist samenwerking in een multidisciplinair team. Een radicale resectie is vaak de enige kans op curatie. De chirurgische behandeling van de schildklier, bijnier en gastro-enterologische en pancreatische neuro-endocriene tumoren wordt besproken. De endocriene chirurgie is in Nederland een groeiend deelspecialisme. Het is mogelijk om een Europees examen af te leggen en gecertificeerd endocrien chirurg te worden. De Nederlandse Vereniging voor Heelkunde heeft normen afgesproken om de kwaliteit van de endocriene chirurgie te waarborgen.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2012;9:162–8)

De mogelijkheden van het Pathologisch Anatomisch Landelijk Geautomatiseerd Archief

Samenvatting

De Stichting Pathologisch Anatomisch Geautomatiseerd Archief (PALGA) beheert een landelijke databank met alle pathologie-uitslagen in Nederland. Alle pathologielaboratoria zijn aangesloten op de landelijke infrastructuur en sturen dagelijks geautomatiseerd hun pathologie-uitslagen. In dit artikel worden de inhoud, mogelijkheden en beperkingen van de landelijke databank voor wetenschappelijk onderzoek en kwaliteit van zorg besproken. Ter illustratie van de mogelijkheden worden enkele wetenschappelijke artikelen besproken die zijn gebaseerd op gegevens uit de PALGA-databank. De PALGA-databank is een unieke bron van gegevens voor wetenschappelijk onderzoek en kwaliteit van zorg. Tevens vormt de PALGA-databank de ingang tot de weefselarchieven in de laboratoria en vormt daarmee een biobank van grote waarde.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2012;9:104–10)