Hypofysetumor

Ziektebeeld

Wat is een hypofysetumor?

Wanneer er ongeremde celdeling plaatsvindt in de hypofyse, dan wordt er gesproken over een hypofysetumor. Deze tumoren zijn bijna altijd goedaardig, maar kunnen toch tot grote problemen leiden. De tumoren kunnen namelijk op belangrijke gebieden drukken die daardoor niet meer goed kunnen functioneren.

De hypofyse is een klier in de hersenen die hormonen produceert. Deze klier bestaat uit 2 delen: de voorkwab (adenohypofyse) en de achterkwab (neurohypofyse). Hier worden onder andere hormonen geproduceerd die betrokken zijn bij de groei, productie van borstvoeding en de water- en zouthuishouding. Ook worden er hormonen geproduceerd die de hormoonvorming in andere organen en klieren kunnen beïnvloeden.

Er zijn twee soorten hypofysetumoren te onderscheiden; de niet-functionerende tumor en een functionerende tumor. Het verschil hiertussen is dat een niet-functionerende tumor geen hormonen produceert en de andere wel.

Symptomen

De meeste patiënten met een hypofysetumor hebben een niet-functionerende tumor. Zij kunnen de onderstaande klachten hebben:

  • Hoofdpijn
  • Problemen met zien: omdat de hypofyse vlak bij de oogzenuwen ligt, kan het functioneren van deze zenuwen bij een groei van de tumor afnemen.
  • Gedaalde hormoonproductie
    • Groeihormoon: bij kinderen kan dit leiden tot een groeiachterstand of een verlate puberteit.
    • TSH: een daling van de TSH-productie leidt tot een daling van de productie van het schildklierhormoon en heeft effect op de stofwisseling. Dit kan leiden tot gewichtstoename en lusteloosheid.
    • ACTH: dit hormoon is verantwoordelijk voor het aansturen van de bijnieren om cortisol te maken. Een tekort aan cortisol staat ook bekend als de ziekte van Addison en kan leiden tot vermoeidheid, verlaagde bloeddruk, duizeligheid en lusteloosheid.
    • Geslachthormonen: het ontbreken van een stimulans vanuit de hypofyse kan leiden tot een verminderde productie van geslachtshormonen. Dit kan problemen opleveren met de voorplanting.

Patiënten met een functionerende hypofysetumor, hebben last van klachten die zijn gerelateerd aan de functie van de hormonen die overtollig worden geproduceerd.

  • Prolactine: een tumor die te veel prolactine produceert, wordt een prolactinoom genoemd. Dit kan leiden tot een spontane melkproductie, zowel bij mannen als vrouwen. Ook kan het een negatief effect hebben op de vruchtbaarheid.
  • Groeihormoon: een overproductie van groeihormoon wordt acromegalie genoemd. Dit leidt onder andere tot overmatige groei van het hoofd, kaken, handen en voeten. Ook krijgt de patiënt meer zweetklieren, een dik gehemelte en last van vermoeidheid.
  • ACTH: een overschot aan ACTH kan leiden tot de Ziekte van Cushing. De belangrijkste symptomen hiervan zijn gewichtstoename, een opgeblazen gezicht, hogere bloeddruk een verhoogd bloedsuikergehalte, botontkalking, vermoeidheid en psychische klachten.
  • TSH: patiënten met een tumor die leidt tot overproductie van het schildklierstimulerend hormoon kunnen last hebben van gewichtsverlies, een onregelmatige hartslag, nervositeit of prikkelbaarheid, veranderingen in de stoelgang en overmatig zweten.

Oorzaak

Er is geen directe oorzaak voor het ontwikkelen van een hypofysetumor. Ook zijn er geen risicofactoren bekend die de kans op een hypofysetumor vergroten.

Patiënten met het MEN1 syndroom hebben een verhoogde kans op een groot aantal tumoren, waaronder een tumor in de hypofyse.

Diagnose

Mocht de huisarts vermoeden dat de patiënt problemen met de hypofyse heeft, zal hij bloed- en urineonderzoek laten uitvoeren. Ook zal hij mogelijke zichtproblemen van de patiënt onderzoeken. Als de vermoedens van de huisarts tijdens deze onderzoeken worden bevestigd, zal hij de patiënt doorverwijzen naar een endocrinoloog. Dit is een specialist op het gebied van de hormoonhuishouding. Ook zal hij beeldvormend onderzoek, bijvoorbeeld een MRI-scan, van de hersenen laten uitvoeren. Mocht de patiënt problemen hebben met het zicht, kan een aanvullend oogonderzoek nodig zijn.

Behandeling

Wanneer alle onderzoeken zijn afgerond en alle kenmerken van de tumor zijn vastgesteld, stelt een team van specialisten een behandelplan op. In het geval van een hypofysetumor zijn er bestralingen, een operatie of een behandeling met medicatie mogelijk. De keuze van de behandeling af van het soort en de grootte van de tumor. In veel van de gevallen is er echter geen behandeling van de tumor nodig.

Bij een behandeling zijn er 2 soorten medicijnen mogelijk. De eerste is een primair medicamenteuze behandeling, gericht op het verkleinen van de tumor. De andere behandeling is substitutietherapie. Deze behandeling vangt het tekort aan hormonen op en is daarom alleen gericht op het behandelen van de symptomen, niet de tumor zelf.

De specialist zal in diverse situaties bestralingen aanraden. Dit kan zijn wanneer een behandeling met medicijnen niet het gewenste resultaat levert. Het kan ook zijn dat een operatie een te groot risico met zich meebrengt. Wanneer de tumor teruggroeit ondanks eerdere behandelingen, wordt ook radiotherapie aangeraden.

Aanvullende info

Patiëntenvereniging

Ziektebeeld

Symptomen

Oorzaak

Diagnose

Behandeling

Patiëntenvereniging

Gerelateerde artikelen

Links