Eierstokkanker is een moeilijk behandelbare kanker met een slechte overleving. Hoewel immuuntherapie bij steeds meer soorten kanker wordt ingezet, met bemoedigende resultaten, blijft het succes bij de behandeling van eierstokkanker achter. Een experimentele behandeling, die is ontwikkeld door wetenschappers aan Radboudumc in Nijmegen zou daar verandering in kunnen brengen. Laboratoriumtests zijn veelbelovend, reden voor kankerfonds KWF om een patiëntenstudie naar deze behandeling te financieren.
Gynaecoloog dr. Janneke Hoogstad-van Evert is de initiatiefnemer van het onderzoek, en promoveerde erop in september van dit jaar. Zij stelt vast dat eierstokkanker een slechte prognose biedt. Normaliter worden vrouwen geopereerd en daarna met zware chemotherapie behandeld, maar keert de ziekte desondanks bij een groot deel van de patiënten binnen enkele jaren terug, vaak met de dood tot gevolg.
Zij kwam op het idee om voort te borduren op een lopend onderzoek aan het Hematologielab van het Radboudumc, waar ‘Natural Killer’-cellen (NK-cellen) worden ingezet in de behandeling van mensen met leukemie. NK-cellen vormen een onderdeel van het eigen afweersysteem, en door die cellen te stimuleren wordt het immuunsysteem in staat gesteld om kankercellen te herkennen en op te ruimen.
NK-cellen zijn veel minder talrijk dan T-cellen; afweercellen die ziekteverwekkers te lijf gaan. Het probleem is echter dat T-cellen kankercellen niet zomaar herkennen, en eerst ‘gevoed’ moeten worden met informatie over de cellen die ze moeten herkennen en aanvallen. NK-cellen zijn veel beter in staat om kankercellen te herkennen en te doden. Hoogstad legt uit: “Wat we uit eerder onderzoek weten, is dat bij kanker verschillende afweercellen minder actief worden. Daarom is het idee om patiënten ‘fitte’ NK-cellen te geven, uit navelstrengbloed. Bij leukemie is dat al in studieverband onderzocht. De veiligheid is in het Radboudumc in een kleine patiëntenstudie aangetoond, in een grotere patiëntenstudie wordt de effectiviteit binnenkort verder onderzocht, met financiering van KWF.”
Hoogstad onderzocht monsters buikvocht van vrouwen met eierstokkanker en van gezonde vrouwen, en stelde vast dat gezonde vrouwen meer NK-cellen in het buikvocht hebben dan vrouwen met eierstokkanker. Bovendien stelde ze een relatie vast tussen een lager aantal NK-cellen en een slechtere overleving. Vervolgens werden de NK-cellen ingezet tegen gekweekte kankercellen en later muizen in een laboratorium.
Die proeven verliepen naar wens, en nu is de tijd aangebroken voor een fase 1 klinische studie waarbij NK-cellen aan een kleine groep vrouwen met recidief eierstokkanker worden toegediend, om de veiligheid en effectiviteit van de behandeling in kaart te brengen. Hoogstad: “Als de fase 1-studie succesvol is, dan wil ik ook graag betrokken blijven bij het vervolgonderzoek. Dan heb ik niet alleen aan de cellen gewerkt in het laboratorium, maar zie ik ook of patiënten er uiteindelijk echt beter van worden. Want dat is natuurlijk wel het doel: dat patiënten door deze behandeling langer ziektevrij blijven en de kans op terugkeer van de ziekte flink vermindert.”
In 2019 kregen 1.292 vrouwen in ons land de diagnose eierstokkanker, meldt de nationale kankerregistratie. De ziekte wordt vooral vastgesteld bij vrouwen van 60 jaar en ouder. De overleving is niet bemoedigend: na 5 jaar zijn gemiddeld nog 38 van de 100 vrouwen in leven. De slechte overleving heeft deels te maken met het feit dat eierstokkanker pas laat in het ziekteproces voor merkbare symptomen zorgt. Daarom wordt bij 73% van de patiënten de ziekte pas in stadium 3 of 4 vastgesteld. De 5-jaarsoverleving is navenant: bij vrouwen met stadium 3 eierstokkanker is na 5 jaar 27% nog in leven, en bij stadium 4 daalt dat tot 13%.
Een behandelmethode die vrij nieuw is en die de overleving bij een bepaalde groep eierstokkankerpatiënten met 10% laat stijgen is HIPEC, wat staat voor Hypertherme Intraperitoneale Chemotherapie. Bij deze behandeling krijgen vrouwen tijdens de operatie een buikspoeling met verwarmde chemotherapie.
Meer informatie
Lees een persbericht van KWF over het onderzoek van dr. Janneke Hoogstad-van Evert.
Lees meer over HIPEC in dit artikel van NKi-AVL.
Website van IKNL met cijfers over eierstokkanker in Nederland.
Naar boven
