prof. dr. R. de Bree

Herziening van oncologische richtlijnen: achtergrond en werkwijze

SAMENVATTING

Richtlijnen vormen de basis voor het medisch-specialistisch kwaliteitsbeleid in Nederland. De ongeveer 650 richtlijnen, waarvan 32 tumorspecifiek oncologisch, moeten worden onderhouden. Om dit efficiënt te kunnen doen, is een start gemaakt met modulair onderhoud in continue richtlijnclusters. In deze clusters onderhouden stuur- en expertisegroepen in een vaste cyclus samen de richtlijnmodules rond thema’s: updaten, herbevestigen, terugtrekken en aanvullen. Daarbij ligt de lat hoog: van een brede inventarisatie aan de voorkant, gestructureerde literatuuranalyse door middel van GRADE voor de uitwerking en een ‘evidence-to-decision’-raamwerk om te komen tot concrete aanbevelingen. Vervolgens worden alle herziene modules ter commentaar en autorisatie voorgelegd aan de betrokken partijen.

Binnen de oncologie zijn er daarbij veel uitdagingen. Er wordt heel veel wetenschappelijk onderzoek gedaan, met snelle ontwikkelingen rondom bijvoorbeeld systemische behandeling en moleculaire diagnostiek. Een deel van de innovaties leidt ook tot een sterke toename in kosten. Daarbij wordt de behandeling steeds meer gepersonaliseerd. Het gebruik van internationale richtlijnen wordt beperkt door verschillen in setting en andere eisen aan de richtlijnontwikkeling.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2024;21:100–6)

Richtlijnherziening hoofd-halstumoren

SAMENVATTING

Hoofd-halstumoren behoren tot de 10 meest voorkomende kankersoorten in Nederland. De multidisciplinaire richtlijn uit 2014 was aan herziening toe. Een multidisciplinaire werkgroep heeft, onder begeleiding van het Kennisinstituut, gewerkt aan de ontwikkeling en herziening van tientallen richtlijnmodules. De nieuwe of gewijzigde modules gaan onder andere over onderwerpen die betrekking hebben op ontwikkelingen in de TNM-classificatie (zoals invasiediepte en HPV-status, diagnostiek, zoals mandibulaire botinvasie, schildwachtklierprocedure en afstandsmetastasen) en behandeling, zoals transorale robotische chirurgie, dosering cisplatine en inductiechemotherapie. Na een commentaar- en autorisatieronde zijn de richtlijnmodules gepubliceerd op https://richtlijnendatabase.nl. Omdat niet alle knelpunten konden worden opgepakt in deze nieuwe richtlijn, is recentelijk een richtlijnenwerkgroep nazorg, follow-up en ziekte-specifieke revalidatie bij hoofd-halstumoren gestart.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2024;21:55–62)

Gepersonaliseerde bestraling van de hals op geleide van de schildwachtklierprocedure bij patiënten met een plaveiselcelcarcinoom van keelholte of strottenhoofd met een klinisch negatieve hals: de PRIMO-studie

SAMENVATTING

Bij primaire radiotherapie van het larynx- en farynxcarcinoom worden klinisch negatieve lymfeklieren in de hals meestal beiderzijds electief bestraald om mogelijke occulte metastasen te elimineren. Een electieve halsbestraling draagt in belangrijke mate bij aan permanente bijwerkingen zoals xerostomie en dysfagie, die de kwaliteit van leven nadelig beïnvloeden. Een recente meta-analyse toont dat de schildwachtklierprocedure een zeer betrouwbaar onderzoek is om lymfekliermetastasen uit te sluiten bij deze tumoren. De PRIMO-studie is een Nederlands multicenter gerandomiseerd onderzoek waarbij patiënten voorafgaand aan radiotherapie de schildwachtklierprocedure ondergaan. De lymfeklieren in de hals worden alleen bestraald indien de schildwachtklier metastasen bevat. Met deze behandelstrategie kan een standaard bilaterale electieve halsbestraling bij 9 van de 10 patiënten worden voorkomen. Onderzocht wordt of een gepersonaliseerde bestraling van de hals op geleide van de schildwachtklierprocedure niet leidt tot meer regionale recidieven (veiligheid) en resulteert in een betere kwaliteit van leven (effectiviteit) in vergelijking met een standaard bilaterale halsbestraling.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2024;21:32–5)

Multipele maxillofaciale osteosarcomen bij een patiënt met het Li-Fraumeni-syndroom

SAMENVATTING

Een 31-jarige vrouw werd verwezen in verband met een zwelling van haar benige kin. Beeldvormend onderzoek toonde een radiolucente afwijking, waarbij differentiaaldiagnostisch in eerste instantie een reuscelgranuloom of ameloblastoom werd overwogen. Histopathologisch onderzoek van een botbiopt toonde het beeld van een hooggradig osteosarcoom. Bij aanvullend disseminatieonderzoek werd ook een primair multifocaal mammacarcinoom gediagnosticeerd. Klinisch-genetisch onderzoek toonde bij haar het Li-Fraumeni-syndroom aan. Een uitgebreid en langdurig oncologisch behandeltraject, bestaande uit chirurgie en chemotherapie, werd gevolgd door orofaciale rehabilitatie. Zij ontwikkelde hierna nog twee nieuwe osteosarcomen: in een ander deel van de mandibula en haar maxilla. Het Li-Fraumeni-syndroom is een zeldzame, autosomaal dominant overervende aandoening die wordt gekenmerkt door een verhoogde kans op het ontstaan van verschillende vormen van kanker op jonge leeftijd en wordt veroorzaakt door een mutatie van het tumorsuppressorgen TP53. Bij follow-up moet men bedacht zijn op het ontstaan van nieuwe primaire tumoren.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2023;20:160–3)

Wekelijks cisplatine versus driewekelijks op cisplatine gebaseerde chemoradiatie bij hoofd-halskankerpatiënten met lage skeletspiermassa: de CISLOW-studie

SAMENVATTING

Bij patiënten die driewekelijks 100 mg/m² lichaamsoppervlakte cisplatine in het kader van chemoradiatie (CCRT) krijgen vanwege een lokaal gevorderd plaveiselcelcarcinoom van het hoofd-halsgebied (HHPCC), komt cisplatine dosislimiterende toxiciteit (CDLT) vaak voor. Door CDLT kan de patiënt niet de geplande behandeling ontvangen, waardoor de kans op curatie en overleving vermindert. Het risico op CDLT is voor patiënten met een lage skeletspiermassa (SSM) drie keer hoger dan voor patiënten met een normale SSM. SSM kan worden bepaald door metingen op een CT-of MRI-scan van het hoofd-halsgebied, die routinematig wordt vervaardigd bij patiënten met (verdenking) op een HHPCC. Cisplatine op wekelijkse basis in een lagere dosering (40 mg/m² lichaamsoppervlakte) is mogelijk minder toxisch. Voor een belangrijk effect op overleving en locoregionale controle zou de cumulatieve dosis cisplatine minimaal 200 mg/m² moeten zijn. De hypothese is dat het vervangen van de standaard driewekelijkse dosis cisplatine door een wekelijkse dosis cisplatine gedurende zeven weken het risico op CDLT verkleint, waardoor een hogere cumulatieve dosis kan worden behaald. Een multicenter gerandomiseerde klinische studie bij patiënten met lage SSM is opgezet om dit te onderzoeken. De primaire uitkomstmaat is het verschil in therapietrouw aan CCRT bij patiënten die respectievelijk wekelijks 40 mg/m² cisplatine en driewekelijks 100 mg/m² cisplatine krijgen toegediend. Een extra controlegroep bestaat uit patiënten met een normale SSM, die volgens de lokale standaard cisplatine krijgen toegediend, waarbij beide doseringsschema’s mogen worden gebruikt. Secundaire uitkomstmaten bestaan uit de cumulatieve dosis cisplatine, toxiciteit, tijd tot eventueel recidief, tweejaarsoverleving, kwaliteit van leven, ervaringen van de patiënt en kosteneffectiviteit.

(NED TIJDSCHR ONCOL 2022;19:119–23)

Concomitante radiotherapie met cisplatinum of cetuximab voor de behandeling van locoregionaal gevorderd hoofd-halsplaveiselcelcarcinoom

(NED TIJDSCHR ONCOL 2021;18:73-4)

De schildwachtklierprocedure versus electieve halsklierdissectie bij vroegstadium-mondholtecarcinomen

(NED TIJDSCHR ONCOL 2021;18:35-7)