Dankzij een subsidie van KWF Kankerbestrijding van ruim 750.000 euro start binnenkort een onderzoek aan het Cancer Center Amsterdam naar de ontwikkeling van een therapeutisch vaccin als behandeling voor leverkanker.
Leverkanker is een van de dodelijkste vormen van kanker. Hoewel leverkanker als primaire tumor niet erg prevalent is, zijn er vaak wel uitzaaiingen in de lever te vinden. Vooral dikkedarmkanker zaait vaak uit naar de lever. Leverkanker is echter moeilijk met medicijnen te bestrijden. Checkpointremmers die bij veel andere kankersoorten goede resultaten opleveren zijn weinig effectief tegen leverkanker. Maar mogelijk kunnen deze medicijnen effectiever zijn wanneer tegelijk het afweersysteem in werking wordt gezet. En een manier om dat te doen is het toedienen van een vaccin.
Traditionele vaccins beschermen tegen virale of bacteriële infecties door het afweersysteem voor te bereiden op een mogelijke blootstelling aan een gevaar van buitenaf. Maar kankercellen ontstaan in ons eigen lichaam en verschillen nauwelijks van gezonde cellen. Een therapeutisch vaccin moet dus een bedreiging tegengaan die al in het lichaam aanwezig is. Om dat te doen moet het vaccin de productie van cytotoxische T-cellen –ook wel killer T-cellen genoemd- in de lymfeklieren of de milt stimuleren. Deze cellen zijn in staat tumorcellen te herkennen en op te ruimen.
Voor verschillende vormen van kanker lopen er nu al klinische studies met dergelijke vaccins, maar voor leverkanker is het nog niet zo ver. De uitdaging is om ervoor te zorgen dat de cytotoxische T-cellen specifiek leverkankercellen doden. Daarvoor moeten twee componenten in het vaccin aanwezig zijn, voor attractie en activatie.
Projectleider is dr. Joke den Haan, hoogleraar in cellulaire immunologie. “Dankzij de subsidie van KWF kunnen we nu vaccins ontwikkelen en uittesten voor leverkanker, die cytotoxische cellen in de lever kunnen activeren om tumorgroei te remmen.”
Een onderzoeksteam van Erasmus MC had eerder al antigenen voor primaire leverkanker en voor het hepatitis B-virus ontdekt. Dat virus kan chronische leverinflammaties veroorzaken die kunnen uitgroeien tot kanker. Daarnaast had het team van Den Haan al vaccin op basis van liposomen ontwikkeld dat tumor antigenen bevat die de cytotoxische T-cellen kunnen activeren. De Haan legt uit: “Wij vermoeden dat de T-cel activatie wordt bereikt door de opname van het vaccin in de milt en in de levercellen. Dat veroorzaakt een inflammatoire omgeving waardoor de T-cellen in de milt geactiveerd worden en aangetrokken worden door de lever.”
Als eerste stap wil Den Haan met haar team verschillende vaccinvarianten uittesten op muismodellen om de cytotoxische respons in de lever in kaart te brengen en om de werkzaamheid van het vaccin te optimaliseren. Vervolgens moet vastgesteld worden hoe krachtig de cytotoxische T-cellen in de lever zijn en hoe ze interacteren met de kankercellen en andere cellen. Pas daarna komt het moment om de vaccins op twee vormen van leverkanker te testen. Uiteindelijk moet dat leiden tot een leverkankervaccin op basis van menselijke glycolipiden met antigenen tegen zowel leverkanker als hepatitis B.
Den Haan: “Wij hopen een vaccin te ontwikkelen dat een krachtige cytotoxische T-cel reactie oproept in de lever, en dat effectief is tegen zowel primaire leverkanker als colorectale levermetastasen. Hopelijk zal een dergelijk vaccin in combinatie met immuuntherapie de overleving van leverkanker sterk verbeteren.”
Referentie
Naar boven
