De tubariusklieren. Zo worden de speekselklieren genoemd, die onlangs per toeval werden ontdekt door onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek. Vrijdag 16 oktober werden hun bevindingen gepubliceerd in vakblad Radiotherapy & Oncology, samen met het Amsterdam UMC, UMCG en UMC Utrecht.
Dat er zomaar nieuwe organen ontdekt worden is op zich opzienbarend; de menselijke anatomie is al eeuwen onderwerp van onderzoek, en eigenlijk werd gedacht dat alles wel ontdekt was. Zeker nu nieuwe imagingtechnieken het mogelijk maken om het lichaam tot op moleculair niveau te bestuderen. Daarom waren de ontdekkers van de ‘nieuwe’ speekselklieren, radiotherapeut Wouter Vogel en kaakchirurg Matthijs Valstar verbluft toen ze een scan, die volgens een nieuwe techniek was gemaakt bestudeerden. Achter de huig lichtten onverwachts twee grote plekken op, die eruitzagen als speekselklieren.
Vogel en Valstar waren in het Nederlands Kanker Instituut (NKI), het onderzoeksinstituut van het Antoni van Leeuwenhoek, bezig om de bijwerkingen van straling op hoofd en hals te onderzoeken. Ze bestudeerden scans van prostaatkankerpatiënten, waarop de speekselklieren dankzij een markeerstof beter zichtbaar waren. Bestraling van de keel of mondholte kan vervelende bijwerkingen bij patiënten veroorzaken, zoals slikproblemen of moeite met praten. Het verminderen van die bijwerkingen was de reden voor het onderzoek van Vogel en Valstar. Door speekselklieren goed zichtbaar te maken kunnen radiologen die plekken beter vermijden bij het toedienen van bestraling.
De PSMA PET/CT scan is een nieuwe imagingtechniek die wordt ingezet bij onderzoek naar prostaatkanker. PSMA is de afkorting voor prostaat-specifiek membraan antigeen, een eiwit dat door prostaattumoren wordt geproduceerd. Dat eiwit kan door toediening van een fluorescerende vloeistof beter zichtbaar gemaakt worden, en op die manier kunnen uitzaaiingen van de prostaattumor opgespoord worden. Het blijkt dat speekselklieren door die technologie ook erg goed zichtbaar worden. En zo kwam de ‘nieuwe’ klier aan het licht.
Met behulp van onderzoekers uit UMC Utrecht werden in totaal 100 scans bekeken van prostaatkankerpatiënten, die met de nieuwe scanmethode waren onderzocht. En bij al die scans lichtten de ‘nieuwe’ speekselklieren op achter de huig, in de neus-keelholte, dichtbij de buis van Eustachius. Vanwege die locatie kozen de twee onderzoekers voor de naam ‘tubariusklieren’. Het verbazende is dat het een behoorlijk grote klier is, van zo’n 4 centimeter doorsnede. Het is het vierde paar speekselklieren bij de mens, naast de oorspeekselklieren, de onderkaakspeekselklieren en de ondertongspeekselklieren.
De AVL-onderzoekers hebben ontdekt dat ook de tubariusklieren beter niet bestraald kunnen worden. Om daarachter te komen werden gegevens van 723in het verleden bestraalde patiënten met hoofd-halskanker van UMCG in Groningen onderzocht. Patiënten die op de plek van de ‘nieuwe’ speekselklieren bestraald waren bleken inderdaad meer slikklachten na de bestraling te vertonen.
Het Amsterdamse onderzoeksteam focust nu op het uitzoeken op welke wijze bestraling van de nieuwe speekselklieren vermeden kan worden. Uiteindelijk kan dat onderzoek uitmonden in een aanpassing van de behandelrichtlijn bij hoofd-halskankers.
Meer informatie
Bezoek de website van NKI-AVL waar onder meer een video over de nieuwe ontdekking te zien is.
Referentie
Naar boven
